ÖÇB Cerrahisi Nedir? Ön çapraz bağ (ACL), uyluk kemiğini (femur) kaval kemiğine (tibia) bağlayan ve dizi stabilize eden önemli bir bağdır. ACL yaralanması, bağın burkulması veya yırtılmasıdır ve genellikle spor yaparken ya da düşme sonucu oluşur.
ACL yaralanmaları, yaralanmanın tipine ve şiddetine bağlı olarak cerrahiyle ya da cerrahisiz tedavi edilebilir.
Kişiye özel yaklaşım sayesinde en iyi sonuçlar hedeflenmelidir.
Cerrahinin Amaçları:
- Diz anatomisinin eski haline getirilmesi
- Yaralanma öncesi fonksiyonel seviyeye dönüş
ACL Cerrahisi Nasıl Yapılır? ACL cerrahisi, dizdeki dört ana bağdan biri olan ön çapraz bağın yırtılmasını onarır. Genellikle sporcularda görülür.
- Kısmi yırtıklarda fizyoterapi ve dizlik yeterli olabilir.
- Tam yırtıklarda, doku greftiyle cerrahi gerekir.
Greft Tipleri:
- Otogreft: Patellar, hamstring ya da kuadriseps tendonunuzdan alınır.
ACL Cerrahisi Kimler İçin Gerekli?
- ACL yırtığı olan ve aktif yaşama dönmek isteyen bireyler
- Sporcular, aktif çalışanlar, diz instabilitesi yaşayanlar
Cerrahi Öncesi Amaçlar:
- Şişlik ve inflamasyonun azaltılması
- Hareket açıklığının kazanılması
Alternatif Tedaviler:
- Aktivite kısıtlaması, dizlik, fizik tedavi, RICE (istirahat, buz, kompresyon, elevasyon), antiinflamatuar ilaçlar
Cerrahi Riskler:
- Kanama, enfeksiyon, pıhtı, greftin tekrar yırtılması, hareket kısıtlanması, ağrı, kas zayıflığı
Cerrahiden Önce Hazırlık
- Görüntüleme (X-ray, MR), fizik muayene, bireysel hedeflerin belirlenmesi
- “Prehabilitasyon” (cerrahi öncesi egzersiz)
- Beslenme desteği, sigara/kafein/alkol kesilmesi, C vitamini ve çinko desteği verilebilir
Cerrahinin Süresi:
- Genelde 2 saatten kısa
- Menisküs ya da diğer bağlarda hasar varsa süre uzayabilir
Cerrahi Aşamaları:
- Anestezi: Genel ya da bölgesel (sinir bloğu)
- Artroskopi: ACL ve menisküs hasarının incelenmesi
- Greft Alımı: Tendondan parça alınması
- Rekonstrüksiyon:
- Bağ kalıntıları temizlenir
- Femur ve tibia içine tüneller açılır
- Greft yerleştirilir ve sabitlenir
Ameliyat Sonrası
- Ortalama 2 gün sonra taburcu
- Dışarıdan yardımla eve dönüş
- Dikiş bakımı, buz uygulaması, bacak yükseltme, fizik tedaviye erken başlama
- 1-2 hafta içinde ilk doktor kontrolü
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon 5 fazlı ACL programı:
- Faz 1 (0-1 ay): Hareket açıklığı, ödem kontrolü, kuadriseps aktivasyonu
- Faz 2 (4-5 ay): Koşu bandında yürüme/koşmaya başlama
- Faz 3 (5-6 ay): Yanal hareketler, shuttle run, ladder drill
- Faz 4 (6-8 ay): Çift ayakla zıplama çalışmaları
- Faz 5 (7-9 ay): Tek ayak zıplama ve ani yön değişimi (cutting)
Spora Dönüş
- Genellikle 9-12 ay
- ACL Spora Dönüş Testi ile fonksiyonel yeterlilik değerlendirilir
Spora Dönüş Zamanlaması (Ortalama):
- Koşu: 4-5 ay
- Agility: 5-6 ay
- Zıplama: 6-7 ay
- Cutting: 7-8 ay
- Spora tam dönüş: 9-12 ay